عزت نفس و اعتمادبه‌نفس نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در داشتن زندگی خوب دارند و آشنایی و استفاده درست از آنها باعث رشد و پیشرفت و رسیدن به موفقیت‌های مختلف نیز می‌شود. اصولا هر فرد موفقی به این دو مورد توجه ویژه‌ای داشته است تا توانسته به موفقیت‌هایی برسد

این دو مورد بر روی حال خوب، روابط و حفظ دستاوردهایی که داریم و یا می‌خواهیم به دست آوریم تأثیر زیادی می‌گذارند

در مراحل ابتدایی زندگی اول عزت نفس شکل می‌گیرد و به مرور زمان با توجه به مواردی که در ادامه گفته می‌شوند افزایش پیدا می‌کند و همچنین اعتمادبه‌نفس نیز برای انجام کارهای مختلف در ما به مرور زمان به وجود می‌آید و می‌توان آن را نیز افزایش داد

تفاوت عزت نفس با اعتمادبه‌نفس در این است که عزت نفس پذیرفتن، ارزش قائل بودن و احترام گذاشتن به خود همان‌گونه که هستیم می‌باشد؛ در عزت نفس درک و شناخت خوب و درستی نسبت به خود، ویژگی‌ها، باورها، انتظارات و نیازهای‌مان داریم. اعتمادبه‌نفس نیز میزان اطمینان و باور به انجام کارهایی است که می‌توانیم آنها را انجام دهیم و به خواسته‌هایی^{*اهداف، رویاها، آرزوها*} که داریم برسیم

همچنین عزت نفس زیربنای اعتمادبه‌نفس می‌باشد و نوع رفتارمان را شکل می‌دهد, به همین خاطر ابتدا باید بر روی آن کار شود تا اعتمادبه‌نفس نیز به درستی در ما شکل بگیرد و افزایش پیدا کند

چگونه عزت نفس و اعتمادبه‌نفس‌مان را گام به گام افزایش دهیم؟

وقتی به این موضوع توجه داشته باشیم که انسان برترین موجودی است که آفریده شده و همه‌ی افراد جدا از نژاد و قومیت و میزان سلامت روان و جسم و بسیاری موارد دیگر به طور کلی با هم برابر هستند و برای خداوند ارزش و اهمیت دارند, عزت نفس و احساس ارزشمند بودن در ما تقویت می‌شود. زمانی هم که متوجه باشیم می‌توانیم با پرورش مهارت‌های مورد نیاز و توانایی‌های‌مان به خواسته‌هایی که داریم برسیم و این کار با تلاش و تمرین مداوم در هر شرایطی که داریم برای هر فرد شدنی است اعتمادبه‌نفس در ما افزایش پیدا می‌کند

پذیرش ضعف‌هایی که داریم و تلاش برای رفع آن ضعف‌هایی که می‌توانیم آنها را رفع کنیم

توجه به نقاط قوت و در نظر گرفتن ویژگی‌های مثبتی که داریم، داشته‌هایی که در زندگی‌مان وجود دارند و موفقیت‌هایی که کسب کرده‌ایم و در آینده کسب خواهیم کرد, در نتیجه احساس شایستگی و ارزشمندی داشتن و رسیدن به حال خوب درونی

تقویت باورها، نگرش‌ها و الگوهای فکری درست و سازنده

تقویت مداوم مهارت‌هایی که برای‌مان مفید می‌باشند و کار بر روی توانایی‌های درونی

گفتگوی درونی- Self Talk مثبت و سازنده و تکرار جملات تأکیدی مفید

و ارتباط با پروردگار؛ علاوه بر آموزه‌های دینی تقریبا نظر همه‌ی افراد متخصص در همه جای دنیا بر این است که ارتباط با خداوند یا آفریننده باعث افزایش عزت نفس و اعتمادبه‌نفس و آرامش در امور زندگی و کاهش ناراحتی‌های مختلفی که بر روی سلامت‌مان تأثیر می‌گذارند می‌شود

چطور متوجه شویم عزت نفس و اعتمادبه‌نفس داریم؟ افرادی که عزت نفس و اعتمادبه‌نفس بالایی دارند دارای ویژگی‌های زیر هستند

تصویر و ذهنیت درست و مثبتی از خود و دنیای پیرامونشان دارند

به سلامت‌شان اهمیت می‌دهند و از خودشان^{*خودمراقبتی*} و همچنین از دیگران مراقب می‌کنند

پیشرفت‌ها و موفقیت‌های خود و دیگران را تشویق می‌کنند

نکات مثبت را در دیگران می‌بینند و آنها را در گفتگوها و تعاملات بازگو می‌کنند

به خاطر صفات خوبی که در دیگران وجود دارد برای‌شان ارزش قائل هستند نه به خاطر مادیات و دستاوردهای‌شان

اگر لازم دیدند به درستی خودشان را با دیگران مقایسه می‌کنند

سبک زندگی سالم و آگاهانه‌ای دارند، در رفاه ذهنی هستند و تبلیغات مختلف و نظر دیگران بر روی آنها تأثیری ندارد

می‌دانند استحقاق رسیدن به خواسته‌های‌شان را دارند و می‌توانند به موفقیت برسند و برای رسیدن به آنها تلاش می‌کنند

در تصمیم‌گیری‌های‌شان مصمم هستند

نه و بله گفتن‌های‌شان با توجه به دلایل منطقی محکم و استوار و محترمانه است

به علایق، نظرات، احساسات و خواسته‌های قلبی که دارند توجه نشان می‌دهند^{*خود واقعی}‌^{شان هستند- خود واقعی}‌^{شان را بروز می}‌^{دهند و مسیر خودشان را بر اساس سبک شخصی که دارند می}‌^روند* و به صورت منفی تحت تأثیر دیگران قرار نمی‌گیرند

ارزشمند بودنشان وابسته به نظرات دیگران نیست و نیازی به تأیید دیگران احساس نمی‌کنند و از طرفی همیشه کار درست را انجام می‌دهند

هدفمند و با برنامه زندگی می‌کنند و روزهای‌شان را می‌گذارند

راهنمایی‌ها و انتقادات درست را می‌پذیرند و برعکس این موارد را مورد توجه قرار نمی‌دهند

درک درستی نسبت به مهارت‌ها و توانایی‌های‌شان دارند

ضعف‌ها و اشتباهات را می‌پذیرند و آنها را رفع می‌کنند

مسئولیت‌پذیر هستند

با چالش‌هایی که روبرو می‌شوند به درستی برخورد می‌کنند و آنها را فرصتی برای رشد و پیشرفت در نظر می‌گیرند

به جای اینکه مسائل و مشکلاتی که دارند را نادیده بگیرند آنها را حل می‌کنند

به نقاط قوت‌شان باور دارند و آنها را نادیده نمی‌گیرند و از آنها استفاده می‌کنند

به درستی ابراز وجود می‌کنند، حتی بدون اینکه نیاز به دیده شدن داشته باشند مهارت‌ها و توانمندی‌های‌شان را نشان می‌دهند

متعادل هستند و ریسک‌های حساب شده انجام می‌دهند

نشاط و آرامش آنها کمترین وابستگی را به عوامل بیرونی دارد

کسانی که عزت نفس و اعتمادبه‌نفس دارند در کنار اینکه زندگی خوبی خواهند داشت و به رشد و پیشرفت و موفقیت‌های مختلف می‌رسند به موارد منفی دچار نمی‌شوند، یکی از آنها اعتیاد است، طبق آمار رسمی با مصرف دخانیات و انواع اعتیاد سالانه بیش از ۴۹ هزار نفر به آسمان پر می‌کشند و از طرفی سن اعتیاد نیز خیلی پایین آمده، شاید یکی از دلایل اصلی این موارد توجه نداشتن به عزت نفس و اعتمادبه‌نفس باشد چون کسانی که این دو ویژگی را داشته باشند با داشتن یک زندگی هدفمند و با معنا و توجه به موضوعاتی که قبلا گفته شدند به سمت اعتیاد نمی‌روند و دور آن خط می‌کشند

نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر به دنبال دلایل اصلی هر موضوع و مسئله‌ و مشکلی نباشیم راه‌حل‌های موقت فقط تسکینی کوتاه‌مدت هستند برای حل آنها، اما با توجه به دلایل اصلی چیزی نمی‌تواند باعث ضرر و زیان به خودمان و یا اعضای خانواده‌مان شود، نه دشواری‌های زندگی، نه محیطی که در آن هستیم، نه دوستانی که ممکن است برخی رفتارهای اشتباه داشته باشند، نه فیلم‌ها و سریال‌هایی که مصرف دخانیات در آنها ترویج می‌شود و نه انجام برخی کارهای نامناسب برای ایجاد هیجان و یا رسیدن به آرامش و شادی‌های نارس و آسیب‌رسان. “زیادتی مطلب کار بر خود آسان کن/ حافظ”؛ امام علی(ع) به فرزندشان- امام حسن(ع) در نامه‌ای که در قسمت‌های اول آن به نوعی آمده است “برای تو و هر کس که از آن استفاده کند” گفته بودند: “پسرم, جان و روان خودت را گرامی بدار و از هر کار دنی و فرومایه محترم و والاتر بدان هر چند که آن فرومایگى تو را به منافع کلانی دعوت کند زیرا تو آنچه را که از شخصیت خود از دست بدهى هرگز عوض آن را به دست نمى‌آورى. پسرم هرگز بنده‌ی دیگری مباش زیرا خدا تو را آزاد آفریده است”

نکته بعدی این است که پایین یا بالا بودن سطح عزت نفس و اعتمادبه‌نفس می‌تواند مشکلاتی را برای هر فرد به وجود بیاورند. افرادی که عزت نفس پایینی دارند‌ عموماً کم‌تر به مهارت‌ها و توانایی‌های‌شان تکیه می‌کنند و در تصمیم‌گیری‌ها دو دل و مردد می‌شوند، آنها برای بهتر شدن خودشان و امتحان چیزهای جدید انگیزه آنچنان زیادی ندارند چون بر این باور هستند که نمی‌توانند به آنچه می‌خواهند برسند؛ این موضوع مشکلاتی را در ابعاد مختلف زندگی‌شان^{*شخصی، خانوادگی، کاری و اجتماعی*} به‌وجود می‌آورد. از آن طرف کسانی که اعتماد‌به‌نفس بیش از حد بالایی دارند مهارت‌ها و توانایی‌های خود را بیش از اندازه ارزیابی می‌کنند و تصورشان بر این است که می‌توانند به موفقیت برسند حتی بدون اینکه ویژگی‌های لازم برای رسیدن به آن موفقیت را داشته باشند؛ این طرز فکر نیز مانعی برای خودسازی می‌شود چون این باور به وجود می‌آید که هیچ ضعفی وجود ندارد؛ یکی  از دلایل اصلی بسیاری از شکست‌ها، از دست دادن منابع مالی و بدهکار شدن به دیگران و انواع آسیب‌ها و بزهکاری‌های مختلف و بسیاری موارد دیگر نیز همین مورد است. عزت نفس و اعتمادبه‌نفس به معنی نادیده گرفتن ضعف‌هایی که داریم و ممکن است به روش‌های مختلف به خودمان و یا حتی به دیگران آسیب برسانند نیست و این برداشت درستی نمی‌باشد که عزت نفس یعنی “ما با ضعف‌هایی که داریم همانی هستیم که هستیم, می‌خواهد کسی خوشش بیاید می‌خواهد کسی خوشش نیاید”، نه، بلکه قسمتی مهمی از عزت نفس پذیرش ضعف‌هایی می‌باشد که داریم تا هر روز بر روی آنها کار کنیم و باعث رفع آنها شویم و همیشه به فردی بهتر از قبل تبدیل شویم. سنجش درست از سطح عزت نفس و اعتمادبه‌نفسی که داریم کمک می‌کند تا متعادل‌ترین شرایط را برای خودمان ایجاد کنیم و سپس به مرور زمان آن را در سطح پایداری قرار دهیم و باعث حفظ آن شویم

وقتی عزت نفس و اعتمادبه‌نفس به خوبی در ما پرورش یابند در تصمیم‌های مختلفی که می‌گیریم موفق‌تر خواهیم بود، برای مثال انتخاب رشته‌ی تحصیلی و یا شغل آینده و مداومت و موفقیت در آنها رابطه‌ی مستقیمی دارد با عزت نفس و اعتمادبه‌نفسی که داریم؛ نوع رفتار و گفتاری که با خودمان، خانواده و اقوام، دوستان و همسایگان، افرادی که در محیط کار با آنها در ارتباط هستیم و دیگران در اجتماع نیز همینطور. والدینی که عزت نفس و اعتمادبه‌نفس دارند نیز بر روی هر یک از اعضای خانواده تأثیر مثبتی می‌گذارند و باعث رشد و شکوفایی استعدادها و پیشرفت و رسیدن به موفقیت‌های بسیاری در آنها می‌شوند. بررسی‌های پژوهشگران نشان داده است چنانچه نیاز به عزت نفس و اعتماد‌به‌نفس به خوبی رفع نشود به ویژه در نوجوانان و جوانان, نیازهای گسترده‌تری مثل میل به خلاقیت و ابتکار، درک و اهمیت قائل شدن برای استعدادها و استعداد ویژه‌ای که دارند، مستقل بودن و پیشرفت در زمینه‌های مختلف در آنها محدود باقی می‌مانند

یکی دیگر از نکات مهمی که در عزت نفس و اعتماد‌به‌نفس وجود دارد و خیلی کم به آن توجه می‌شود این است که افراد مختلف بسته به ویژگی‌های شخصیتی که دارند و درونگرا یا برونگرا بودن, نوع بروز اعتمادبه‌نفس در آنها تفاوت دارد، مثلا افراد درونگرا حتما لازم نیست کارهایی که افراد برونگرا انجام می‌دهند و یا به خوبی انجام می‌دهند را انجام دهند و یا افراد برونگرا کارهایی که افراد درونگرا انجام می‌دهند و یا آنها را به خوبی انجام می‌دهند را انجام دهند چون بر روی آنها تأثیر منفی می‌گذارد و نقاط قوت هر کدام از آنها می‌تواند در انجام کارهای دیگر باشد, همانطور که گفته شده اگر یک ماهی را بر اساس تواناییش در بالا رفتن از درخت بسنجیم آن ماهی همیشه بر این باور خواهد بود که چرا کاری که خیلی‌ها به راحتی می‌توانند انجام دهند را نمی‌تواند انجام دهد

همچنین عزت نفس و اعتمادبه‌نفس باعث می‌شود خلاقیت و نوآوری‌های خود را به درستی بروز دهیم و از طرفی در شغل و کسب و کار نیز با تقویت عزت نفس و افزایش اعتمادبه‌نفس در دیگران باعث بروز خلاقیت و نوآوری‌های پرسنل و همکاران‌مان شد که این مورد تأثیر بسیار خوبی بر روی شغل و کسب و کار و بخش‌های مختلف آن خواهد گذاشت. صاحبان کسب و کار و مدیرانی که به خوبی به این موارد توجه دارند همیشه چند گام از رقبای‌شان جلوتر هستند

بنابراین این دو مورد طلایی یعنی عزت نفس و اعتمادبه‌نفس مواردی هستند که هر فرد در هر مقطع سنی به آنها نیاز دارد تا با توجه به نکاتی که در آنها وجود دارد تجربه‌ی یک زندگی خوب و کامل را داشته باشد و به رشد و پیشرفت و رسیدن به موفقیت‌های مختلف نیز برسد.

۱۴۰۳/۳/۱۱

منبع:

مأموریت+/ مقالات محمد کارگر مزرعه ملا