مأموریت+: شروع برخی کارها به شجاعت زیادی نیازمند است، چرا که هیچکس آن کارها را انجام نداده است و باید پیش قدم شد. برخی اوقات منظور از پیش قدم شدن اولین بودن در سطح جهان است، ولی پیش قدم شدن در خیلی از موارد اولین بودن در سطح جهان نیست، بلکه می تواند پیش قدم شدن در انجام کاری در سطح یک کشور، یک استان و یا یک روستا باشد. قهرمان این بار ما در سطح کشور پیش قدم شده است تا کاری انجام دهد که تا کنون کسی آن را انجام نداده است.
آقای “مهندس خسرو سلجوقی” یکی از کارآفرین برتر کشومان می باشد که به گفته خودشان به عنوان “سلطان کرم ایران” شناخته می شوند و کسی که طرفدار و حفظ کننده محیط زیست است. ایشان ۲ سال به عنوان کارآفرین نمونه انتخاب شده اند، همچنین مدرس کارآفرینی می باشند و ترویج دهنده و توسعه دهنده کارآفرینی و کارآفرینی اجتماعی به شمار می روند. آقای سلجوقی کارآفرینی را اینگونه تعریف می کنند: “اصولا ما سه نوع کارآفرینی داریم؛ فردی، سازمانی و اجتماعی. به هر شکل همه کارآفرینان به دنبال تولید ثروت هستند ولی کارآفرین های فردی هرچه ثروت تولید می کنن برای خودشان است. کارآفرینان سازمانی دنبال ثروت هستند اما برای سازمان خودشان. کارآفرینان اجتماعی به دنبال تولید ثروت برای اجتماع هستند نه برای خودشان. من علاوه بر کارآفرین فردی، الان تقریبا ۲ یا ۳ سالی هست که به عنوان کارآفرین اجتماعی از من یاد می شود و تمام کارهایی که انجام می دهم به نظر تأثیرات بسیار زیادی در اجتماع محلی، منطقه ای، کشوری و جهانی دارد و من به عنوان یک حافظ محیط زیست جهانی شناخته می شوم.”
ایشان چندین بار به برنامه های تلویزیونی سیما دعوت شده اند و در مورد کارشان صحبت های مفیدی انجام داده اند و با طرحی که ایشان دارند می توان جامعه جهانی را از شر زباله ها خلاص کرد و علاوه بر این، بازده اقتصادی بالایی نیز به دست آورد. آقای سلجوقی مأموریت خود را در زندگی اینگونه تعریف می کنند: “من همیشه و از کودکی بدنبال رویای نجات بشریت از مشکلات بودم و اکنون کمی به آرزویم رسیده‌ام و با سه موجود مشکل پساب و پسماند دنیا را برطرف کرده‌ایم و این سه موجود کرم، باکتری و گیاه است”. در اینجا پاسخ‌هایی که مهندس خسرو سلجوقی به پرسش‌های خوانندگان سایت “مجله خلاقیت” داده اند را با هم مرور می کنیم:
سلطان کرم ایران! این لقبی است که روی خسرو سلجوقی گذاشته‌اند؛ مردی که به مفهوم واقعی کیمیاگری می‌کند. او از زباله‌هایی که ما آن را بی‌ارزش می‌دانیم، طلا به دست آورده و این زباله‌های به ظاهر بی‌ارزش را تبدیل به پول کرده است. سلجوقی تولید کرم پروتئینی می‌کند؛ کرم‌هایی که غذای‌شان همین زباله‌های به ظاهر بی‌مصرف است.
چرا در زمینه مدیریت پسماند سراغ کرم‌ها رفتید؟
در حقیقت من در زمینه مدیریت پسماند بر حسب تصادف با این موضوع آشنا شدم. چند سال قبل برای نخستین بار یک تن کرم قرمز خاکی حلقوی از آرژانتین وارد ایران شده بود. ضمن این که برای خرید این کرم‌ها ۵۰ میلیون تومان پرداخت شده بود و از یک کارشناس خواسته شد به موجب یک قرارداد کاری یک ساله در اجرای طرح همکاری داشته باشد.
به این فکر افتادم اگر این کرم می‌تواند از فضولات دامی تغذیه کند، ممکن است بتواند زباله هم بخورد. در حین آزمایش‌ها متوجه شدم در کشورهای توسعه یافته استفاده از کرم به عنوان راهکاری در مدیریت پسماند مواد آلی مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از کرم‌ها می‌تواند مزایای بسیاری به همراه داشته باشد. هر کرم یک تا سه برابر وزن خودش غذا می‌خورد. تکثیر کرم به روش تصاعد هندسی است. کرم تکثیر یک به ۱۱ دارد. همین حالا یک گروه تحقیقاتی در مشهد در تلاش هستند تکثیر کرم را ۱ به ۲۰ برسانند، یعنی هر کرم تا ۲۰ بچه خواهد داشت. ویژگی دیگر این کرم این است که ۷۰ درصد پروتئین دارد. این در حالی است که پروتئین گوشت قرمز ۲۲ درصد است؛ یعنی پروتئین کرم ۳ برابر بیشتر از گوشت قرمز است.
در بدن این کرم پنج نوع آنزیم کمیاب وجود دارد. علاوه بر این تنوعی از ویتامین های B12 و نیاسین و غیره در بدن کرم یافت می‌شود. به همین علت پرورش کرم به عنوان شغل جدیدی مطرح شده است. شغل کرمداری از زیرمجموعه‌های دامپروری است. در آمریکا بیش از ۵۰۰ هزار نفر در این شغل فعالیت می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود در ایران نیز ۱۸۰ هزار نفر بتوانند در این شغل فعالیت داشته باشند. به این ترتیب می‌توان گفت این کرم ارزشی معادل نفت خام دارد.
کرم قرمز خاکی حلقوی بارانی چه کرمی است و بومی کجاست؟
خداوند بیش از ۴۴۰۰ گونه کرم خاکی آفریده است. یکی از وظایف اصلی این کرم‌ها شخم‌زدن زمین است که برای خاک ضروری است. متاسفانه مصرف کودهای شیمیایی و سموم موجب از بین‌رفتن این کرم‌ها می‌شود. از ۴۴۰۰ گونه، تعداد محدودی از این کرم‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که این کرم یکی از آنهاست. این کرم‌ها تخم گذارند. تخم این کرم‌ها کوکون یا پیله نام دارد.
کرم قرمز حلقوی هرمافرودیت یا دو جنسیتی است، اما برای باردار شدن باید حتما دو کرم داشته باشیم که یکی از آنها نقش ماده و دیگری نقش نر را بازی می‌کند. بعد از یک هفته از دو کرم ۲۴ کرم داریم. کرم‌های تازه متولد شده پس از ۳۵ تا ۴۵ روز قدرت باروری پیدا می‌کنند.
ویژگی منحصر به فرد این کرم‌ها داشتن ۵ قلب است. نوعی که با بوم ایران سازگار است آیزینیا فوتیداست. کرم قرمز خاکی حلقوی بارانی نخستین بار در دره کالیفرنیا شناسایی شد و به همین دلیل کرم قرمز کالیفرنیایی هم نامیده می‌شود. بومی ایرانی در مقایسه، جثه کوچک‌تری دارد که هم در ایران دیده می‌شود و هم از کشورهای انگلیس، آرژانتین، هند و ارمنستان وارد ایران شده است. نوع دیگر این کرم‌ها لومبریکوس روبولوس است که با آب و هوای گرم آفریقایی سازگار است. نوعی که بومی ایران است تقریبا با همه مناطق کشور سازگاری دارد و در این زمینه هیچ محدودیتی وجود ندارد.
چگونه می‌توان این کرم را پرورش داد؟ به عبارتی سرمایه مورد نیاز برای پرورش کرم چیست؟
در حقیقت تنها سرمایه لازم برای این کار دانش و یک مشت کرم است. در خانه ساده‌ترین راکتوری که می‌توان برای پرورش این کرم از آن استفاده کرد یک سبد میوه است که اگر چوبی باشد بهتر است. اگر سبد میوه پلاستیکی داشتیم هم می‌توانیم دور تا دور آن را با روزنامه یا کاغذ بپوشانیم. در حقیقت راکتوری که برای این کار از آن استفاده می‌کنیم یک ساختار ساده است. محیط کشت هم زباله است.
می‌توانید این راکتور ساده را در گوشه‌ای از آشپزخانه قرار دهید و همه زباله را به کود تبدیل کنید؟
اگر شرایط ایمن باشد این کرم‌ها از راکتور خارج نمی‌شوند، اما اگر به هر علتی خارج شوند در فاصله دو متری خشک می‌شوند؛ چرا که کرم‌ها برای زنده ماندن به رطوبت نیاز دارند و نبود رطوبت و خشکی هوا موجب از بین رفتن آنها می‌شود. هر موجود زنده‌ای در صورتی که شرایط محیطی نامساعد باشد از بین می‌رود. افزایش رطوبت هم تهدید علیه زندگی این موجودات است.
اگر مواد غذایی کافی در دسترس کرم‌ها نباشد، کرم از مدفوع خودش تغذیه می‌کند یا عده‌ای به نفع عده‌ای دیگر خودکشی می‌کنند. این کرم‌ها زنده‌خوار نیستند. به جز عوامل غیرزیستی، مرغ‌ها و پرندگان نیز می‌توانند تهدیدی علیه این موجودات باشند.
با در نظر گرفتن چنین ویژگی‌هایی از این کرم برای چه کارهایی می‌توان استفاده کرد؟
کرم می‌تواند منبعی مناسب برای خوراک دام، طیور و آبزیان باشد. البته این کرم، خالص به مصرف دام نمی‌رسد. بر اساس تحقیقات انجام شده اگر این کرم به نسبت یک درصد در جیره غذایی مرغ گنجانده شود، تولید تخم مرغ ۲۵ درصد، وزن مرغ ۲۲ درصد و گوشت سینه مرغ ۷ درصد افزایش پیدا می‌کند که بسیار قابل توجه است. در همه کشورها ۲ روش برای تولید ثروت در نظر گرفته می‌شود که روش اول مبتنی بر سرمایه‌گذاری و روش دوم افزایش بهره‌وری از روش‌های مشابه است. از این کرم می‌توان برای تولید صابون، شامپو و کرم‌هایی با ویژگی‌های خاص استفاده کرد. مزیت دیگر این کرم که در کشور ما هنوز خیلی مورد توجه قرار نگرفته است، تولید داروهایی برای شیمی‌درمانی بیماران سرطانی است.
زباله این صنعت چیست؟
این صنعت هیچ زباله‌ای ندارد. در حقیقت تنها زباله این صنعت مدفوع کرم است که به عنوان ورمی کمپوست از آن استفاده می‌شود. در دوسلدورف آلمان شرکت‌هایی راه‌اندازی شده است که ظرف‌هایی موسوم به Bin یا رآکتورهای خانگی را تولید کرده و همراه کرم به هر خانه‌ای تحویل می‌دهند. دو ماه بعد مراجعه کرده، کرم و کود را تحویل گرفته و به ازای آن مبلغی را پرداخت می‌کنند. این روش راهکاری برای تولید، توزیع و مصرف انرژی در مبداء است.
آیا می‌توان از این راهکار به عنوان شغل نمکی قرن بیست و یکم نام برد؟
دقیقا، صنعت کرمداری جایگزین شغل نمکی در قرن بیست و یکم است. نمکی نان کپک‌زده را جمع‌آوری می‌کند، اگر نان کپک‌زده صرف تغذیه مرغ شود، تخم‌مرغ با بار میکروبی داریم؛ اگر صرف تغذیه گوسفند شود شیر با بار میکروبی و اگر به تغذیه گاو اختصاص داده شود گوشت با بار میکروبی خواهیم داشت. نمکی قرن بیست و یکم به شما کرم با پروتئین ۷۰ درصدی می‌دهد و مدفوع کرم را به عنوان کود ورمی کمپوست جمع‌آوری می‌کند که به عنوان خوراک دام و طیور یا به عنوان کود مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرآوری زباله با استفاده از این کرم ساده، کم‌هزینه و مولد ثروت است.
مأموریت+: در جهانی که در آن زندگی می کنیم همه چیز دست خوش تغییراتی است و این تغییرات در بیشتر مواقع به نفع ما انسان ها می باشند. چه کسی فکرش را می کرد از تولید زباله خانگی نیز می توان به ثروت رسید؟؛ حالا با تحقیقات مهندس سلجوقی و اقدامات مفید ایشان در کشور عزیزمان ایران این سوال با پاسخ مثبتی همراه شده است و اگر هر یک از ما کمی به محیط زیست خود و نثل آینده مسئولیت پذیرتر نگاه کنیم می توانیم هم زباله های خانگی خود را به چیز با ارزشی تبدیل نماییم و هم اینکه در کنار انجام این کار به درآمد خوبی برسیم. در اینجا از آقای “مهندس سلجوقی” تشکر می کنیم که با شجاعت در این مسیر قدم گذاشته اند و پیش قدم شده اند و با قدرت آن را ادامه می دهند تا زباله ها در محیط زیست به حال خود رها نشوند. شروع فرهنگ سازی و گسترش استفاده از کرم های پروتئینی در کشورمان و در خانه ها کار آقای مهندس “خسرو سلجوقی” بود و ما به پاس تلاش های ایشان می توانیم بگوییم: “آقای مهندس خسرو سلجوقی، تو قهرمانی”.
منابع:
رسانه ملی
سایت کانون کارآفرینان استان تهران
سایت مجله خلاقیت
گردآوری، تکمیل و تنظیم:
سایت مأموریت+.