از عواملی که در مسیر رسیدن به خواستهها و موفقیت و حفظ و ماندگاری آنها مهم است مسئولیتپذیری میباشد که بر روی بخشهای مختلف زندگیمان تأثیر قابل توجهی میگذارد
این ویژگی از زمان کودکی شکل میگیرد و از همان سنین کم در هر فرد نشانههایی از مسئولیتپذیری به صورت طبیعی به وجود میآید. با طی شدن روند رشد و بزرگ شدن بسته به شرایط مختلف ممکن است مسئولیتپذیری در هر فرد به اندازهای باشد که اگر به آن به صورت همهجانبه توجه شود پیشرفت بسیار خوبی را رقم میزند. به همین خاطر مسئولیتپذیری را میتوان پرورش داد و از تأثیرات و نتایج خوبی که بر روی خودمان، دیگران و محیط پیرامونمان دارد استفاده برد
زمانی که به وظایفمان در قبال خودمان، خانواده، شغلی که داریم و حتی در اجتماع عمل میکنیم نشان از مسئولیتپذیر بودن است و این مسئولیتپذیری از یک تعهد درونی ایجاد میشود که نتیجهی آن انجام وظایف مهمی است که بر عهده داریم. بنابراین فردی که به وظایف با اهمیتی که در بخشهای مختلف زندگی بر عهده دارد به خوبی عمل میکند کاملا مسئولیتپذیر دانسته میشود
از دَمِ صبحِ ازل تا آخرِ شامِ ابد؛ دوستی و مِهر بر یک عهد و یک میثاق بود/ حافظ
برای اینکه مسئولیتپذیری به صورت کامل شکل بگیرد لازم است به وظایفی که در بخشهای مختلف زندگی بر عهده داریم توجه داشته باشیم تا همهی آنها را به بهترین شکل انجام دهیم
“به روشهای مختلف مراقبت از خود و تلاش برای رسیدن به خواستههایی که داریم
مراقبت از هر یک از اعضای خانواده به روشهای مختلف و داشتن ارتباط موثر
تلاش برای داشتن شغلی مناسب و مراقبت از جایگاه شغلی و انجام آن به بهترین شکل
حضور مفید و سازنده و تأثیرگذار در اجتماع”
جدا از موارد شخصی, در خانواده، محل کار و در اجتماع مسئولیتپذیر بودن یک مزیت عالی و ارزشمند به حساب میآید و از طرفی عدم مسئولیتپذیری که به بیمسئولیتی تعبیر میشود و به عنوان عدم تمایل برای انجام مسئولیت میباشد تأثیرات منفی را به دنبال دارد چون باعث انجام ندادن وظایف مهم و تعهدات درونی در قبال خود، خانواده، شغل و در اجتماع نیز میشود و در جنبههای مختلفی مانند سلامت، روابط و رفتار خوب، شغل و درآمد و موضوعات مالیِ فردی، خانوادگی، پرسنل و همکاران، دوستان و دیگر افراد جامعه مسائل و مشکلات مختلفی را به وجود میآورد
برخی از فواید مسئولیتپذیری موارد زیر هستند:
“رسیدن به سلامت و رشد و پیشرفت در زمینههای مختلف و حفظ و ماندگاری آنها
احساس مفید بودن
افزایش رضایت درونی و عزت نفس و اعتمادبهنفس
شکل گرفتن و حفظ خانوادهای گرم و صمیمی که نیازی به توجه افراد غریبه ندارند
به انجام کارهای مهم مشغول شدن و دوری از کارهای غیر ضروری
انجام به موقع و صحیح کارها
کسب احترام، اعتبار و اعتماد و افزایش آنها در بین افراد مختلف و در نتیجه ساخت برند شخصی و کاری قوی
مورد تأیید و قبول دیگران قرار گرفتن
پیشرفت و توسعهی کسب و کار و یا ارتقای شغلی
مقبولیت در اجتماع”
مسئولیتپذیری دارای سه نوع است:
۱- مسئولیتپذیری شخصی که به معنای انجام وظایفی میباشد که برای خودمان مفید هستند و بر رویمان تأثیر خوبی میگذارند
۲- مسئولیتپذیری در قبال دیگران که به معنای انجام وظایفی است که برایشان مفید میباشد و بر روی آنها تأثیر خوبی دارد
۳- مسئولیتپذیری در کاری که از طرف دیگران و یا بر اساس شرایط مختلف بر عهدهی ما گذاشته میشود تا آن را انجام دهیم، مانند انجام کار در زمینهی شغلی در ساعت کاری، یا زمانی که یکی از همسایگان میخواهد چند روزی از درختان باغچهی حیاطش و یا گلدانهایی که در خانه دارد نگهداری کنیم و یا همچراغی که کسب و کاری دارد و برای انجام کاری میرود و میخواهد تا لحظاتی مواظب کسب و کارش باشیم. همچنین آنچه بعد از به اسارت درآمدن اهل بیت امام حسین(ع) پیش آمد و مسئولیتی که بر عهدهی امام سجاد(ع) و اسطورهی صبر و وقار حضرت زینب(س) گذاشته شد نیز در این مورد جا میگیرد که ایشان آن وظیفه را به نحو احسن انجام دادند
در هر سه نوع از مسئولیتپذیری “نتوانستن” و “نخواستن” موضوعاتی مهم میباشند؛ گاهی مسئولیتی را قبول میکنیم اما واقعا نمیتوانیم از عهدهی آن بر بیاییم که بهتر است در این مورد دقت لازم را داشته باشیم تا بیمحابا مسئولیتی را نپذیریم چون هر نوع مسئولیتپذیری دارای نتایج مثبت و منفی میباشد که بر روی خودمان و دیگران تأثیر میگذارد و از طرفی با مسئولیتهای مختلفی که در انجام وظایفمان در بخشهای مختلف زندگی داریم و انجامشان مهم و با اهمیت هستند نخواستن را کنار بگذاریم و با تعهدی درونی و کنار گذاشتن کارهای غیر ضروری و توجه به فواید مسئولیتپذیری در آن وظایف, آنها را به درستی انجام دهیم تا نتایج خوبشان را به مرور زمان بر روی خودمان و دیگران ببینیم
اولویتبندی کارها و داشتن برنامهای منظم، ثبات قدم و پاداش دادن به خود باعث میشوند وظایف مهم و با اهمیتی که در بخشهای مختلف بر عهده داریم را انجام دهیم و دچار اهمال کاری و پشت گوش انداختن آنها نشویم و مسئولیتپذیری به مرور زمان به یک روال مشخص و همیشگی برایمان تبدیل شود
اگر در گفتگو و تعاملی که با هر یک از اعضای خانواده داریم عملکرد درستی داشته باشیم، چه با والدین، خواهر و برادر و… چه با همسر، خانوادهی طرفین و فرزند و افراد مختلفی که در اجتماع با آنها در ارتباط هستیم, از همسایگان و دوستان گرفته تا افراد دیگر, بسیار موثر خواهیم بود و رضایت خاطر و کیفیت زندگی خوبی را برای خودمان و آنها رقم میزنیم و این از تأثیرات خوب مسئولیتپذیری میباشد که وقتی با رعایت چارچوبها به درستی انجام بگیرد بسیار عالیست
با آموختن این موضوع به دیگران و ترویج آن, مسئولیتپذیری در آنها نیز تقویت میشود. برای مثال بسته به سن, تمیز و مرتب نگه داشتن محیط اتاق فرزند و همراهی در انجام برخی دیگر از کارهای خانه, وظایف و انتظارات منطقی و معقولی هستند که در آیندهی آنها تأثیر دارد و میتوان با بیان خوب خواست تا آنها انجام شوند و با تشویق و در نظر گرفتن پاداش باعث ترغیب و ایجاد انگیزه برای انجام برخی کارها شد که فرزند را در کنار مسئولیتپذیر بودن به سمت مستقل شدن پیش خواهد برد. یا وقتی والدین در کنار اینکه خودشان مسئولیتپذیر هستند و الگو میباشند, از هر کدام از فرزندان میخواهند تا با هر یک از اعضای خانواده در ارتباط باشند نیز باعث ایجاد حس مسئولیتپذیری در آنها میشود و خانوادهای صمیمی را شکل میدهد که همه به هم توجه دارند. مواردی مثل مراقبت از پدر و مادر، چگونگی همسرداری و فرزندپروری، کمک به نیازمندان و بسیاری موضوعات دیگر نیز به صورت ناخودآگاه در محیط خانواده آموخته میشوند. این موارد نشان میدهد مهمترین عاملی که باعث مسئولیتپذیری است در مرحلهی اول به خانواده برمیگردد و ایجاد حس وظیفه و تعهد در کانون خانواده نهادینه میشود و با عملکرد و آموزش درست والدین موفق, رشد پیدا میکنند
همچنین اگر در شغلهای مختلف هر فرد مسئولیتپذیر باشد کارها به درستی انجام میگیرد و هر نوع نیازی به خوبی رفع میشود؛ کسب و کارها بهتر و سریعتر و با مسائل و مشکلات کمتری راهاندازی میشوند، ساخت محصولات با کیفیت و حتی جدیدتر و با قیمت مناسبِ بیشتری انجام میگیرند، ارتباط موثر با مشتریان و راهنمایی درست به آنها در انتخاب صحیح و خرید محصول به خوبی انجام میشود، با گفتگوی خوب با پرسنل و همکاران و شرکای کاری در محیط کار هر فرد در انجام وظیفهای که در هر بخش از کسب و کار بر عهده دارد به درستی عمل میکند و در نتیجه همه از منفعتهای مسئولیتپذیری بهرهمند میشوند. مشخص بودن نوع وظیفه به صورت شفاف، زمان انجام آن و در نظر گرفتن پاداشهای مختلف نیز در این مورد تأثیرگذار هستند
مسئولیتپذیری به معنای این میباشد که انتظار میرود آن وظیفه در حد توان، مهارت و تخصص هر فرد انجام شود و باعث میشود تا وظایف مختلف در سطح قابل قبولی انجام شوند و از زیر بار مسئولیت شانه خالی نشود. افراد مسئولیتپذیر غالبا افراد متعهد و پاسخگویی هستند که وظایفی که بر عهده دارند را با صبر و حوصله, به موقع، به درستی و کارها را با کیفیت بالا و بی کم و کاست و به صورت کامل انجام میدهند و سازگار و انعطافپذیر و قابل اتکا هستند و با بهانههای مختلف دیگران را مقصر نمیدانند
از طرفی مسئولیتپذیری در انجام وظایف با اهمیتی که در بخشهای مختلف زندگی بر عهده داریم باعث میشود به ناراحتی دچار نشویم که وقتی افراد غیر مسئولیتپذیر دچار اشتباهاتی شدند یا به دلایل مختلف رفتند و یا ما به دلایل موجه عذر آنها را خواستیم و از آنها دور شدیم با این موضوع مواجه نشویم که ما برای آنها کم گذاشتیم, بلکه با آرامش خاطر این موضوع را در نظر داشته باشیم که در حد توانمان کارهای لازم را انجام دادیم و وظایفی که بر عهده داشتهایم را در حد ممکن به درستی به انجام رساندیم
مسئولیتپذیری نقش مهمی در رضایت از بخشهای مختلف زندگی دارد، برای آنکه متوجه شویم به آن توجه داریم یا نه بهتر است هر از گاهی خودمان را مورد ارزیابی قرار دهیم تا ببینیم آیا واقعا وظایف مهممان را در همهی بخشها همزمان به درستی انجام میدهیم!؛ اگر بله که چه خوب و اگر نه بهتر است با پذیرش ضعفها هر یک از آنها را رفع و جبران کنیم تا به نتایج خوب آن برسیم.
۱۴۰۳/۵/۵
منبع:
مأموریت+/ مقالات محمد کارگر مزرعه ملا